Julia Nawalna. Czy może zjednoczyć rosyjską opozycję?
28 lutego 2024
Wraz ze śmiercią Aleksieja Nawalnego Rosja straciła najbardziej znanego przeciwnika Władimira Putina. Ale nieoczekiwanie zyskała też nowy symbol oporu.
W emocjonalnym wideo opublikowanym niedługo po śmierci Nawalnego, który zmarł 16 lutego w rosyjskiej kolonii karnej, wdowa po nim, Julia Nawalna, zobowiązała się do kontynuowania walki swojego męża z reżimem. Wezwała innych, by walczyli „ostrzej, bardziej zdecydowanie i zacieklej” niż dotąd.
– Wiem, że już teraz wydaje się, iż nie można zrobić więcej. Ale trzeba zrobić więcej. Aby połączyć się w jedną potężną pięść i uderzyć w ich obłąkany reżim Putina, jego przyjaciół, bandytów w mundurach, złodziei i morderców, którzy sparaliżowali nasz kraj – powiedziała w filmie zamieszczonym na kanale Nawalnego na YouTube.
Nawalna podkreśliła, że jej mąż był „niezłomny”. – I właśnie dlatego (Władimir) Putin go zabił. Haniebnie, tchórzliwie, nigdy nie spoglądając mu w oczy.
Kreml zaprzeczył, że był uwikłany w śmierć Nawalnego. Jednak Nawalna uważa, że jej mąż został zamordowany z powodu swojej krucjaty przeciwko korupcji oraz krytyce rządu. taki pogląd wyraziło także większość zachodnich przywódców.
Wypowiedzi Nawalnej mogą sprawić, że znajdzie się ona na celowniku tych samych ludzi, których oskarżyła o zamordowanie jej męża. A śmierć Aleksieja Nawalnego nie jest odosobnionym przypadkiem. Niemal wszyscy znaczący krytycy Kremla albo nie żyją, są w więzieniu albo zostali zmuszeni do emigracji.
Chodorkowski gotów działać z Nawalną
Dla Michaiła Chodorkowskiego, byłego miliardera i przeciwnika Putina, obietnica Nawalnej, że będzie walczyć z reżimem jest „odważna i ryzykowna”.
– Szanuję ją za ten krok i uważam, że to dobrze, iż zwolennicy Nawalnego mają kogoś, kto może podnieść flagę oraz przejąć dziedzictwo Aleksieja – powiedział Chodorkowski w rozmowie z Redakcją Rosyjską DW.
W 2003 roku Chodorkowski trafił do więzienia, gdzie spędził ponad dekadę, podczas gdy jego firma naftowa Jukos została znacjonalizowana. Zaraz po wyjściu na wolność w 2013 roku wyjechał do Wielkiej Brytanii. Choć został pozbawiony większości swojego majątku, były oligarcha nadal finansował z zagranicy rosyjską opozycję.
W rozmowie z DW Chodorkowski wyraził nadzieję na więcej koordynacji i wzajemne wsparcie pomiędzy różnymi odłamami rosyjskiej opozycji. Powiedział również, że słuchał niedawnego wystąpienia Nawalnej w Parlamencie Europejskim, które było niedostępne dla mediów. – W zasadzie jestem gotów do działania razem (z Nawalną) we wszystkich sprawach – powiedział Chodorkowski.
Cichanouska jako wzór
W swej przyszłej karierze politycznej Nawalna może czerpać z doświadczeń liderki białoruskiej opozycji Swiatłany Cichanouskiej, która postanowiła zająć miejsce męża, który został wtrącony do więzienia, i wystartować w wyborach prezydenckich przeciwko dyktatorowi Aleksandrowi Łukaszence w 2020 roku.
Cichanouska zdołała pozyskać ogromną rzeszę zwolenników na Białorusi i nadal jest najbardziej znaną postacią opozycyjną w kraju. Niestety, jej historia może również służyć jako przestroga: Łukaszence udało się pozostać na stanowisku pomimo powszechnych zarzutów o fałszerstwa wyborcze.
Cichanouska uciekła na Litwę. Będąc tam opublikowała nagranie wideo, w którym zapewniła, że decyzję o opuszczeniu kraju podjęła „w absolutnie niezależny sposób”. Ale jej wypowiedzi podsyciły także spekulacje, że reżim groził jej rodzinie. – To, co dzieje się teraz, nie jest warte niczyjego życia. Dzieci są najważniejszym, co mamy w życiu – mówiła wówczas w nagraniu liderka białoruskiej opozycji.
Czas na kobiety w Rosji?
Rosyjski kolekcjoner sztuki i właściciel galerii Marat Gelman, obecnie mieszkający w Berlinie, powiedział agencji AFP, że w przypadku Julii Nawalnej na korzyść może działać jej płeć. – Machismo Putina działa dobrze na mężczyzn, ale nie działa na kobiety. Twarzą antywojennej Rosji musi być kobieta – ocenił.
Ale Żanna Niemcowa, córka lidera rosyjskiej opozycji Borysa Niemcowa, który został zabity w pobliżu Kremla w 2015 roku, uważa, że kobieta-przywódca „nie jest panaceum”.
– Ważne jest, aby zrozumieć, że bycie kobietą nie jest tożsame z byciem dobrą, praworządną, demokratyczną osobą – powiedziała w rozmowie z DW. Zwróciła uwagę, że większość sędziów w Rosji to kobiety, które wydają „bestialskie wyroki” przeciwko liderom opozycji.
Niemcowa uważa również, że sytuacja w Rosji „wrze”, a przeciwnicy reżimu Putina są tak spragnieni nowych przywódców, że „dyskusja o rolach męskich i kobiecych schodzi na dalszy plan”.
Za „absolutnie słuszną” uważa ona decyzję Nawalnej o kontynuowaniu pracy jej męża. Zdaniem Niemcowej wdowa po Nawalnym jest „inteligentną, zdecydowaną osobą, z kręgosłupem i doświadczeniem” zdobytym przez zetknięcie się z „despotycznym reżimem, który zabił jej męża”.
W Rosji Nawalna jest znana opinii publicznej także dzięki walce o życie męża, gdy próbowano go otruć nowiczokiem w 2020 r. Jak przypomina Niemcowa, gdy Nawalny przebywał w szpitalu w Omsku, jego żona zwróciła się do prezydenta Władimira Putina o zgodę na przewiezienie Nawalnego na leczenie do Niemiec. W Niemczech Nawalny doszedł do zdrowia, ale postanowił wrócić do Rosji na początku 2021 roku.
Kasparow: Rosja nie zmieni się bez zwycięstwa Ukrainy
Przebywający na emigracji rosyjski mistrz szachowy Garri Kasparow zastrzegł, że nikt nie jest w stanie przewidzieć, czy Julia Nawalna będzie twarzą przyszłości Rosji. – Aby mówić o przyszłości, trzeba mieć koncepcję, plan – powiedział Kasparow w rozmowie z DW. Wskazał, że antykorupcyjna fundacja Nawalnego nigdy nie wyraziła chęci współpracy z innymi frakcjami politycznymi.
– Możliwe, że zamordowanie Nawalnego, jego tragiczna śmierć przyczyni się wreszcie do powstania atmosfery, w której każdy zrozumie, iż nadszedł czas, by uzgodnić w jaki sposób będziemy teraz walczyć. Nawalny był ucieleśnieniem idei, że nadal można coś zmienić, działając wewnątrz Rosji. Tę ideę trzeba porzucić – ocenił Kasparow.
Uważa on, że aby obalić reżim Putina, należy skoncentrować wszystkie wysiłki na wspieraniu Ukrainy i zapewnieniu organizacji politycznej dla rosyjskiej diaspory.
– Tylko zwycięstwo Ukrainy, wyzwolenie całego jej terytorium, ukraińska flaga nad (stolicą Krymu) Sewastopolem da szansę na zmiany w Rosji. To szansa, by większość rosyjskich obywateli zrozumiała, że imperium nie żyje – powiedział Kasparow. – Car-dyktator, który przegrywa, nie przetrwa długo w Rosji.
Artykuł ukazał się na stronie Redakcji Angielskiej DW